Γενικά
Η οστεοαρθρίτιδα γόνατος είναι χρόνια εξελικτική πάθηση, που που χαρακτηρίζεται από βαθμιαία φθορά του αρθρικού χόνδρου, καταστροφή του υποχόνδριου οστού και από αντιδραστική ανάπτυξη νέου οστού με την μορφή των οστεοφύτων, δηλαδή μικρών οστέινων προεκτάσεων (τα περίφημα «άλατα»). Ο αρθρικός υμένας αντιδρά σε αυτήν κατάσταση παράγοντας περισσότερο αρθρικό υγρό με αποτέλεσμα την παρουσία οιδήματος.
Η οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) οδηγεί σε σταδιακή καταστροφή της άρθρωσης με πόνο και δυσκαμψία, με αποτέλεσμα:

  • Περιορισμό των καθημερινών δραστηριοτήτων.
  • Αναπηρία.
  • Πάνω από το 40% των ατόμων που πάσχουν από εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα περιγράφουν τη ζωή τους σαν «φτωχή και ανυπόφορη».
  • Κάθε ασθενής με σοβαρή οστεοαρθρίτιδα παραμένει στο κρεβάτι τουλάχιστον 18 ημέρες το χρόνο και χάνει τουλάχιστον 13 ημέρες από την εργασία του.

 Πόσο συχνά εμφανίζεται;

Η οστεοαρθρίτιδα, είναι η πλέον συνήθης πάθηση των αρθρώσεων.
Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι η ΟΑ γίνεται περισσότερο συχνή: ωστόσο η αύξηση του μέσου όρου ζωής αυξάνει τις πιθανότητες για συμπτωματική νόσο.
Προσβάλλει τις μεγαλύτερες ηλικίες – το 75% περίπου των ανθρώπων άνω των 65 ετών.
Παράγοντες κινδύνου
Κληρονομικοί παράγοντες
Αδέλφια ασθενών με αρθροπλαστική ισχίου ή γόνατος παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΟΑ (5 φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΟΑ ισχίου και 3 φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΟΑ γόνατος).
Μεγάλη ηλικία
Η όλη διαδικασία ξεκινάει σε σχετικά μικρή ηλικία αλλά επιβαρύνεται με το πέρασμα του χρόνου, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να εμφανίζονται περίπου στην ηλικία των 50-55 ετών.
Φύλο
Η ΟΑ δείχνει προτίμηση στις γυναίκες, παρότι σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών είναι συχνότερη στους άνδρες, με τη διαφορά υπέρ των γυναικών να αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας. Εξάλλου στις γυναίκες είναι περισσότερο γενικευμένη, σε σχέση με τους άνδρες, επηρεάζοντας πολλές διαφορετικές αρθρώσεις. Η σχέση αυτή της ΟΑ με την ηλικία και το φύλο ενδέχεται να συσχετίζεται με την μετεμμηνοπαυσιακή οιστρογονική ανεπάρκεια.
Παχυσαρκία
Σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα οστεοαρθρίτιδας σε φορτιζόμενες αρθρώσεις (περισσότερο στο γόνατο και λιγότερο στο ισχίο). Ο συγκεκριμένος παράγοντας φαίνεται να επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, πιθανώς εξαιτίας των τακουνιών που φορούν.
Προηγούμενος τραυματισμός
Ενδαρθρικά Κατάγματα.
Ρήξη μηνίσκου, ρήξη πρόσθιου χιαστού και γενικότερα συνδεσμική αστάθεια στο γόνατο
Μηχανικοί παράγοντες
Συγγενείς παραμορφώσεις των αρθρώσεων, όπως του γόνατος (ραιβό ή βλαισό), ανισοσκελία κλπ συνδέονται με την ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο και το ισχίο αντίστοιχα.
Συγκεκριμένα επαγγέλματα
Τα επαγγέλματα που συνδέονται με επαναλαμβανόμενη κάμψη γόνατος, γονάτισμα ή άρση βαρέων αντικειμένων συνδέονται με μεγαλύτερη συχνότητα οστεοαρθρίτιδας γόνατος.
Αθλήματα με συχνούς τραυματισμούς 
Σε αυτά συγκαταλέγονται το ποδόσφαιρο και το σκι αλλά και ο πρωταθλητισμός. Αντίθετα, το κολύμπι, το τζόκιγκ και το τρέξιμο στο πλαίσιο ενός φυσιολογικού προγράμματος γυμναστικής (όχι πρωταθλητισμός) δεν φαίνεται να συνδέεται με την εκδήλωση νόσου.
Οζίδια Heberden
 Πρόκειται για ογκίδια πάνω από τις αρθρώσεις στα δάκτυλα των χεριών, που δείχνουν γενετική προδιάθεση για την ανάπτυξη ΟΑ, ιδιαίτερα στα γόνατα.
Πώς εκδηλώνεται;
Παρότι σε ακτινολογικό έλεγχο είναι δυνατό να παρατηρηθούν οστεοαρθριτικέςαλλοιώσεις  με την πάροδο της ηλικίας, αυτό δε σημαίνει ότι όλοι θα παρουσιάσουν συμπτώματα όπως τα παρακάτω:
Πόνος
Αρχικά ο πόνος εκδηλώνεται μετά από φυσική άσκηση ή κόπωση καθώς επίσης μετά από πολλή ώρα σε καθιστή θέση ή κατά την πρωινή έγερση από το κρεβάτι. Με την εξέλιξη της νόσου, πόνος εκδηλώνεται και κατά την ανάπαυση (άλγος ηρεμίας), ενώ σε προχωρημένα στάδια γίνεται συνεχής και εμφανίζεται και τη νύχτα κατά την κατάκλιση (άλγος νυκτός).
Διόγκωση
Μια άρθρωση τείνει να φαίνεται περισσότερο διογκωμένη, λόγω πάχυνσης του υποδόριου ιστού, ιδίως στην έσω επιφάνεια του γόνατος, όπου υπάρχει και ευαισθησία στην πίεση (υπερτροφική οστεοαρθρίτιδα), αλλά και σε περιπτώσεις παρόξυνσης (υμενίτιδας) από συλλογή αρθρικού υγρού.
Κριγμός
Είναι η αίσθηση τραχύτητας στην κίνηση της άρθρωσης κατά την ψηλάφηση.
Σε προχωρημένα στάδια υπάρχει:
Δυσκαμψία
Εμφανίζεται μετά την ακινησία, όπως μετά την καθιστή θέση ή την παραμονή στο κρεβάτι.
Μειωμένη κινητικότητα της άρθρωσης
Ο ασθενής δυσκολεύεται να βάλει τις κάλτσες του, να ανέβει τις σκάλες, να καθίσει ή ακόμα αντιμετωπίζει δυσκολίες και στη σεξουαλική του επαφή. Έχει δυσχέρεια στην βάδιση και περπατά με χωλότητα.
Παραμόρφωση
Στην περίπτωση του γόνατος συχνά υπάρχει ραιβογονία (εσωτερική κλίση της κνήμης) ή σύγκαμψη στην οστεοαρθρίτιδα του ισχίου,συνεπεία της αποδιοργάνωσης της άρθρωσης.
Αστάθεια κατά τη βάδιση
Συμβαίνει λόγω διαταραχής της αρχιτεκτονικής της άρθρωσης που προκαλεί χαλάρωση των συνδέσμων.
Διάγνωση
Γίνεται κυρίως από τα συμπτώματα του ασθενούς και από τον ακτινολογικό έλεγχο. Στην απλή ακτινογραφία μπορεί να διακρίνουμε:

  • Στένωση του μεσάρθριου διαστήματος.
  • Οστική σκλήρυνση.
  • Κύστεις του υποχόδριου οστού.
  • Οστεόφυτα.

Σε αρχόμενα στάδια ΟΑ βοηθητικό ρόλο στη διάγνωση έχει η μαγνητική τομογραφία, η οποία θα απεικονίσει τη βλάβη του αρθρικού χόνδρου, αλλά και πιθανή βλάβη συνδέσμων ή εκφύλιση μηνίσκων. Ωστόσο, η εξέταση αυτή δεν θα πρέπει να υποκαθιστά την κλινική εξέταση του γιατρού και την απλή ακτινογραφία.
Θεραπεία
 Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, με την παρασκευή νέων φαρμάκων που δρουν περισσότερο «αιτιολογικά» στην πάθηση και εμφανίζουν λιγότερες παρενέργειες, αλλά κυρίως με την εφαρμογή νέων χειρουργικών τεχνικών,που αποβλέπουν σε μικρότερες, ακριβέστερες και ως εκ τούτου αποτελεσματικότερες, τόσο άμεσα όσο και μακροχρόνια, επεμβάσεις.
Συντηρητική θεραπεία
Στοχεύει στη ανακούφιση από τον πόνο και τη βελτίωση της λειτουργικότητας, που επιτρέπει σταδιακή αύξηση της δραστηριότητας, τη μυϊκή ενδυνάμωση, επομένως τη σταθερότητα γύρω από την άρθρωση και τελικά μεγαλύτερο έλεγχο του πόνου.
Θερμά επιθέματα – Παγοθεραπεία
Τα θερμά επιθέματα προκαλούν χαλάρωση των μυών ανακουφίζοντας από τον πόνο ιδιαίτερα στην σπονδυλική στήλη. Ο πάγος βοηθά στην οξεία φάση της φλεγμονής ή μετά από έντονη δραστηριότητα και κόπωση της άρθρωσης περιορίζοντας τον πόνο και το πρήξιμο.
Αναλγητικά-Παυσίπονα
Είναι το πρώτο φάρμακο που χρησιμοποιεί ο κλινικός γιατρός για την ανακούφιση από τον πόνο του ασθενούς. Συνηθέστερα χρησιμοποιείται η παρακεταμόλη με δοσολογία εξαρτώμενη από τα συμπτώματα του ασθενούς.
Αντιφλεγμονώδη
Η αντιφλεγμονώδης θεραπεία σε συνδυασμό πολλές φορές και με κοινά παυσίπονα είναι περισσότερο αποτελεσματική. Χρειάζεται όμως μεγαλύτερη προσοχή στη χορήγησή τους ιδιαίτερα σε ηλικιωμένα άτομα με γαστρεντερικές διαταραχές ή καρδιαγγειακά νοσήματα.
Υαλουρονικό οξύ
Οι ενδαρθρικές εγχύσεις υαλουρονικού οξέος συχνότερα στα γόνατα αλλά καισε άλλες αρθρώσεις, ανακουφίζουν από τον πόνο και βελτιώνουν τη δυσκαμψία για αρκετό διάστημα, διότι ενισχύουν την ποσότητα αλλά και την ποιότητα του αρθρικού υγρού που επηρεάζονται λόγω της αρθρίτιδας.
Θειϊκή γλυκοζαμίνη, θειϊκή χονδροϊτίνη, κολλαγόνο
Βελτιώνουν τον πόνο, ενώ έχουν προστατευτική δράση στο χόνδρο, επιβραδύνοντας την εξέλιξη της νόσου. Πρόκειται για θεραπεία χωρίς ουσιαστικά ανεπιθύμητες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.
Ενδαρθρικές εγχύσεις κορτικοειδών
Μπορούν να γίνουν σε συνδυασμό και με τοπικό αναισθητικό (λιδοκαϊνη).
Φυσικοθεραπεία / Πρόγραμμα άσκησης-ενδυνάμωσης
Στοχεύει καταρχήν στη μείωση του πόνου με φυσικοθεραπευτικές μεθόδους, ώστε να υπάρχει κίνητρο για αύξηση της δραστηριότητάς τους.
Ακολουθεί σταδιακή αύξηση της δραστηριότητας (λίγο περισσότερη βάδιση κάθε ημέρα ή εβδομάδα). Σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται παραπομπή σε φυσικοθεραπευτή για ένταξη σεπρόγραμμα κλιμακούμενης άσκησης. Σημασία, επίσης, έχει η επιλογή δραστηριοτήτων και ασκήσεων που απολαμβάνει ο ασθενής (π.χ χορός). Για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος, είναι αναγκαία η περιοδική παρακολούθηση και συνεχή υποστήριξη του ασθενούς για ανανέωση του κινήτρου τόσο κατά τη διαδικασία απώλειας βάρους όσο και για την εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου προγράμματος άσκησης.
Χειρουργική θεραπεία
Σε αρθρώσεις όπως το ισχίο και το γόνατο, όταν ο πόνος είναι σοβαρός, γίνεται δυσχερής η βάδιση και ο ασθενής σταδιακά περιορίζει τις δραστηριότητές του. Σε επόμενο στάδιο ο ασθενής παρουσιάζει άλγος και κατά την ανάπαυση.ενώ σε προχωρημένο στάδιο κλινικά και ακτινολογικά, ο ασθενής εμφανίζει άλγος και κατά την νυκτερινή κατάκλιση οπότε έχει ένδειξη η χειρουργική αντιμετώπιση.
Ο μεγάλος χρόνος αναμονής για χειρουργείο στους ηλικιωμένους ασθενείς έχει αρνητική επίδραση στην ποιότητα ζωής μετά την αρθροπλαστική. Το γεγονός αυτό πιθανόν οφείλεται στο συνεχιζόμενο «αδυνάτισμα» των μυών γύρω από την πάσχουσα άρθρωση, που είναι πολύ δύσκολο να διορθωθεί. Σε όλες, βέβαια, τις περιπτώσεις χειρουργικής αντιμετώπισης, συνυπολογίζουμε τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενή.
Χειρουργικές επεμβάσεις
Αρθροσκοπικός χειρουργικός καθαρισμός και έκπλυση της άρθρωσης με αποτελέσματα όμως που διαφέρουν κατά περίπτωση.
Οστεοτομία
Συνίσταται στην αφαίρεση οστικής σφήνας (τεμαχίου) με στόχο την μείωση των φορτίων στις πλέον επιβαρυμένες περιοχές της άρθρωσης και τη μεταφορά αυτών σε περιοχές με περισσότερο αρθρικό χόνδρο.
Αρθροπλαστική (συνηθέστερα ολική, σπανιότερα μονοδιαμερισματική)
Πρόκειται για την αντικατάσταση των φθαρμένων καιεπιβαρυμένων με οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις αρθρικών επιφανειών με τεχνητή άρθρωση, που εξασφαλίζει καλή λειτουργικότητα χωρίς άλγος και δυσκαμψία