Παραμορφώσεις και κάλοι του πέμπτου (μικρού) δακτύλου του ποδιού, όπως κα στα υπόλοιπα δάκτυλα, συμβαίνουν για διάφορους λόγους αλλά κυρίως λόγω μηχανικής ανισορροπίας μεταξύ των διαφόρων μυών. Οι αυτόχθονες μύες δεν καταφέρνουν να σταθεροποιήσουν το πέμπτο δάκτυλο, επιτρέποντας στους πιο ισχυρούς ετερόχθονες, εκτείνοντες και καμπτήρες να δρουν ανεξέλεγκτα.

Το πέμπτο (μικρό δάκτυλο) αποτελείται από τρία οστά (φάλαγγες): την περιφερική, την μέση και την εγγύς φάλαγγα, οι οποίες αρθρώνονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν τη περιφερική και την εγγύς φαλαγγοφαλαγγική άρθρωση. Η εγγύς φάλαγγα σχηματίζει κεντρικότερα άρθρωση με το 5ο μετατάρσιο.
Στο 37-76% του πληθυσμού αναφέρεται ότι το πέμπτο δάκτυλο αποτελείται από 2 φάλαγγες εξαιτίας της ένωσης της περιφερικής με τη μέση φάλαγγα. Στην περίπτωση αυτή το πέμπτο δάκτυλο είναι λιγότερο εύκαμπτο και επομένως αδύναμο να “διαχειριστεί” την πίεση από τα συνηθισμένα παπούτσια. Έτσι, συχνά ερεθίζεται, φλεγμαίνει και δημιουργείται επώδυνη παραμόρφωση.
Οι πιο απλές βλάβες που συμβαίνουν στο πέμπτο δάκτυλο είναι οι σκληροί και οι μαλακοί κάλοι. Πρόκειται για επιδερμικές υπερκερατώσεις που προκύπτουν ερεθισμό λόγω τριβής ή πίεσης. Αναπτύσσονται πάνω από οστικές προεξοχές, όπως οι μεγάλοι κόνδυλοι των φαλάγγων και οι εξοστώσεις.

Οι σκληροί κάλοι είναι το αποτέλεσμα ενδογενούς πίεσης από οστικές προεξοχές σε συνδυασμό με εξωτερική πίεση (συνήθως από το παπούτσι). Η πιο συνήθης θέση εμφάνισης είναι η ραχιαία και εξωτερική επιφάνεια της εγγύς φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης αλλά ωστόσο εμφανίζονται στην αντίστοιχη επιφάνεια τη περιφερικής φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης.
Ο κάλος συχνά συνυπάρχει μια σφυροδακτυλία ( ραχιαία σύγκαμψη της μεταταρσιοφαλαγγικής και πελματιαία σύγκαμψη της εγγύς φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης) που μπορεί να συνδυάζεται με παραμόρφωση σε ραιβότητα και στροφή. Η παραμόρφωση αυτή κάνει την ραχιαία και έξω επιφάνεια του πέμπτου δακτύλου να προβάλλει και επομένως πιο εκτεθειμένη στον μηχανικό ερεθισμό από το παπούτσι. Ο κάλος μπορεί να είναι επιφανειακός ή εν τω βάθει, οπότε είναι και περισσότερο επώδυνος. Επιπλέον, η συνεχής πίεση οδηγεί στη δημιουργία επώδυνου θυλάκου στο βάθος που μπορεί να οδηγήσει ς παγίδευση νεύρου και περισσότερο πόνο.
Σε ασθενείς με νευροπάθεια, οι σκληροί κάλοι αν δεν αντιμετωπισθούν μπορεί να οδηγήσουν στο σχηματισμό ελκών και τη λοίμωξη των μαλακών μορίων ή και του οστού.

Οι μαλακοί κάλοι μπορεί να σχηματιστούν μεταξύ γειτονικών δακτύλων.
Εσωτερική πίεση μπορεί να αναπτυχθεί ανάμεσα στους γειτονικούς κονδύλους του τέταρτου και πέμπτου δακτύλου που οδηγεί στη δημιουργία κάλων στην γειτονικές επιφάνειες των δακτύλων ( εσωτερική του πέμπτου και εξωτερικής του τέταρτου δακτύλου) ή βαθιά στο μεσοδακτύλιο διάστημα.

Kissing corns

Πρόκειται για κάλους που προστρίβονται μεταξύ τους καθώς βρίσκονται στις αντικριστές επιφάνειες γειτονικών δακτύλων. Οι κάλοι αυτοί είναι επώδυνοι όταν τα δάκτυλα συνωστίζονται μεταξύ τους. Συχνά διαπιστώνεται διαβροχή στο μεσοδακτύλιο διάστημα που οδηγεί στο σχηματισμό τέτοιων κάλων. Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει την μυρμηκία και την μυκητίαση. Στην περίπτωση ασθενών με νευροπάθεια τέτοιοι κάλοι μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη ελκών.

Η σφυροδακτυλία, η γαμψοδακτυλία και η cock-up παραμόρφωση αποτελούν παραλλαγές του ίδιου προβλήματος. Η παρουσία ραχιαίας σύγκαμψης της μεταταρσιοφαλαγγικής και πελματιαίας κάμψης της εγγύς φαλαγγοφαλαγγικής συμβαίνει και στις τρεις προαναφερόμενες παραμορφώσεις. Η γαμψοδακτυλία παρουσιάζει επιπλέον πελματιαία σύγκαμψη της περιφερικής φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης. Ο όρος cock-up παραμόρφωση χρησιμοποιείται για να περιγράψει σοβαρή σφυροδακτυλία με άκαμπτη παραμόρφωση, στην οποία η κεντρική φάλαγγα αρθρώνεται περίπου σε γωνία 90ο με το πέμπτο μετατάρσιο. Η παραμόρφωση αυτή επίσης συνδέεται με ρήξη του plantar plate και συγκόλληση της πελματιαίας μοίρας του αρθρικού θυλάκου με την κεφαλή του μεταταρσίου.
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες παραμορφώσεις, τα αλληλοεπικαλυπτόμενα δάκτυλα (overlapping και underlapping toes ) είναι συνήθως συγγενείς παραμορφώσεις.

Το overlapping πέμπτο δάκτυλο είναι μια συνήθης κληρονομική παραμόρφωση με παρόμοια συχνότητα εμφάνισης σε άνδρες και γυναίκες που παρουσιάζεται συνήθως αμφοτερόπλευρα. Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς παρουσιάζουν πόνο εξαιτίας της πίεσης από το παπούτσι στη ραχιαία επιφάνεια του δακτύλου και στο νύχι. Το δάκτυλο είναι σε ραχιαία υπερέκταση, ραιβότητα, στροφή και έσω απόκλιση πάνω στο τέταρτο δάκτυλο.

Το underlapping δάκτυλο είναι επίσης μια συνήθης συγγενής παραμόρφωση που συχνά αναφέρεται ως curly toe ή συγγενές ραιβός δάκτυλο. Η παραμόρφωση αυτή έχει οικογενή εμφάνιση και παρουσίαζεται συχνά άμφω. Το δάκτυλο βρίσκεται σε πελματιαία κάμψη, ραιβή θέση (προς τα μέσα) και κάτω από το τέταρτο δάκτυλο. Σύγκαμψη παρατηρείται στην στην πελματιαία-έσω επιφάνεια του θυλάκου της μεταταρσιοφαλαγγικής και τον μακρό καμπτήρα το δακτύλου. Η τελευταία συνδυάζεται με επιμήκυνση του μακρού εκτείνοντα το δάκτυλο και και λεπτυσμένο ραχιαίο θύλακο. Η συνεχής πίεση στο έξω τμήμα του νυχιού και στο δέρμα του δακτύλου προκαλεί πόνο.

Θεραπεία

Η συντηρητική θεραπεία για τους κάλους περιλαμβάνει περιοδική αφαίρεσή τους με νυστέρι ή κάποιο ειδικό μηχάνημα. Η διαδικασία αυτή διευκολύνεται με την τακτική χρήση ελαφρόπετρας ή λίμας κατά τη διάρκεια ή μετά το μπάνιο.
Προστατευτικά επιθέματα χρησιμοποιούνται για σκληρούς κάλους ώστε να μειώσουν τον μηχανικό ερεθισμό από το παπούτσι και ενθέματα μεταξύ των δακτύλων μειώνουν την πίεση πάνω στους μαλακούς κάλους. Για την μείωση της πίεσης χρησιμοποιούνται επιθέματα (από gel, αφρώδη) που διαμορφώνονται στο κατάλληλο μέγεθος για να προσαρμοστούν στο μέγεθος της βλάβης, αλλά και ευρύτερα παπούτσια.

Η χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται σε χρόνιες επώδυνες περιπτώσεις που η συντηρητική θεραπεία αποτυγχάνει. Ασθενείς με νευροπάθεια αποτελούν ένδειξη για χειρουργική θεραπεία, διότι οι χρόνιες βλάβες μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία ελκών και άλλες νοσηρότητες, όπως και ακρωτηριασμό
Η χειρουργική θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο και το στάδιο της βλάβης. Πρέπει να γίνει σωστή εκτίμηση της υποκείμενης παθολογίας και του βαθμού συμμετοχής των οστών και των μαλακών μορίων.
Οι γωνιώδεις παραμορφώσεις διορθώνονται με συνδυασμό οστεοτομίας και χειρουργικές τομές για τη διόρθωση της στροφής των μαλακών μορίων. Περιοχές με συρρίκνωση των μαλακών μορίων ή τενόντων απαιτούν τεχνικές επιμήκυνσης ή τενοτομές.
Οι σκληροί κάλοι απαιτούν την πιο συχνή παραμόρφωση του πέμπτου δακτύλου και παρουσιάζονται συχνότερα στην ραχιαία επιφάνεια του δακτύλου ως αποτέλεσμα σφυροδακτυλίας ή στην ραχιαία και έξω επιφάνεια όταν η σφυροδακτυλία συνδυάζεται με ραιβότητα και στροφή του δακτύλου.
Επεμβάσεις που γίνονται σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η μερική κονδυλεκτομή, η εκτομή της εξόςτωςης, η ημιφαλαγγεκτομή, η αρθροπλαστική ήσουν εγγύς φαλαγγοφαλαγγικής άρθρωσης με εκτομή της κεφαλής της εγγύς φάλαγγας ή συνδυασμός τεχνικών.
Πλαστική του δέρματος για τη διόρθωση της στροφικής παραμόρφωσης των μαλακών μορίων συνδυάζεται σε περιπτώσεις σε περιπτώσεις πέμπτου δακτύλου σε στροφή και ραιβότητα, ενώ διατομή των καμπτήρων ή επιμήκυνση των εκτεινόντων περιλαμβάνεται σε περίπτωση σφυροδακτυλίας.

Η χειρουργική διόρθωση των μαλακών κάλων περιλαμβάνει εκτομή της κατάλληλης οστικής προεξοχής από τους κονδύλους του τέταρτου και του πέμπτου δακτύλου. Παράλληλα, χρειάζεται διόρθωση της τυχόν στροφικής παραμόρφωσης του πέμπτου δακτύλου. Τυπικές χειρουργικές τεχνικές περιλαμβάνουν:
-Εκτομή του έξω κονδύλου στη βάση της εγγύς φάλαγγας του τετάρτου δακτύλου και του έσω κονδύλου στην κεφαλή της εγγύς φάλαγγας του πέμπτου δακτύλου.
-Εκτομή των προεχόντων κονδύλων στην επιφάνεια της εγγύς φαλαγγοφαλαγγικής του τερτάτου δακτύλου και στην έσω επιφάνεια της μεταταρσιοφαλαγγικής του πέμπτου δακτύλου. Οι χειρουργικές τομές στο μεσοδακτύλιο διάστημα θα πρέπει να αποφεύγονται για την αποφυγή λοιμώξεων και επώδυνων ουλών.
Οι χειρουργικές προσπελάσεις εξαρτώνται από την σοβαρότητα της παραμόρφωσης. Στην απλούστερη μορφή σφυροδακτυλίας, το δάκτυλο ανατάσσεται πλήρως χωρίς οστική παρεμπόδιση στην ευθυγράμμιση του δακτύλου κατά την κλινική εξέταση. Στην περίπτωση αυτή, επαρκεί η επέμβαση μαλακών μορίων με κατάλληλη ναρθηκοποίηση του δακτύλου.Τέτοια επέμβαση μπορεί να περιλαμβάνει επιμήκυνση των εκτεινόντων, ραχιαία θύλακοτομή της μεταταρσιοφαλαγγικής άρθρωσης και χαλάρωση των καμπτήρων.