Γαμψοδακτυλία. Πού οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται;

Γαμψοδακτυλία (claw toe deformity) είναι η παραμόρφωση των μικρών δακτύλων του ποδιού που η εγγύς φάλαγγα του δακτύλου στρέφεται προς τα πάνω, ενώ οι δύο τελευταίες φάλαγγες (μέση και άπω) στρέφονται προς τα κάτω.

Πιο συγκεκριμένα, συμβαίνει υπερέκταση της μεταταρσιοφαλαγγικής άρθρωσης (ΜΤΦ), με επακόλουθη κάμψη της εγγύς και άπω φαλαγγοφαλαγγικής (ΦΦ).

Η γωνίωση του δακτύλου στο μέσο γίνεται ιδιαίτερα οξεία.

Συνήθως περιλαμβάνει πολλά δάκτυλα του ποδιού και συχνά είναι συμβαίνει και στα δύο πόδια.
Η κύρια παθολογία είναι η υπερέκταση τη ΜΤΦ, που αφήνει “εκτεθειμένες” τις αρθρώσεις των φαλάγγων (εγγύς και άπω ΦΦ) στην δράση του μακρού καμπτήρα του δακτύλου (FDL), με αποτέλεσμα την κάμψη τους.

Με την πάροδο του χρόνου, η πελματιαία πλάκα (plantar plate) της ΜΤΦ ανεπαρκεί και η βάση της εγγύς φάλλαγγας παρεκτοπίζεται ραχιαία (προς τα πάνω). Οι μεσόστεοι και οι ελμινθοειδείς μύες, επίσης, μετακινούνται ραχιαία.

Αιτιολογία

Η υμενίτιδα αποτελεί την πιο συχνή αιτία.
Άλλες αιτίες ή προδιαθεσικοί παράγοντες για γαμψοδακτυλία μπορεί να είναι:

• Κάποιος τραυματισμός
• Σύνδρομο διαμερίσματος (του εν τω βάθει οπίσθιου διαμερίσματος) του ποδιού.
• Η κοιλοποδία (αυξημένη ποδική καμάρα).
• Νευρομυϊκές παθήσεις που επηρεάζουν την ισορροπία των μυϊκών ομάδων στο πόδι: η συμμετοχή και των τεσσάρων δακτύλων δείχνει νευρολογική δυσλειτουργία.
• Φλεγμονώδεις αρθροπάθειες (όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα): οδηγούν σε χαλάρωση των μαλακών μορίων και αστάθεια της ΜΤΦ άρθρωσης.
• Ο βλαισός μέγας δάκτυλος (κότσι).

Κλινική εικόνα
Ο ασθενής με γαμψοδακτυλία υνήθως παρουσιάζει πόνο στην ΜΤΦ άρθρωση.

Επίσης, συχνά υπάρχει ερυθρότητα (κοκκίνισμα) στην μεσότητα της πάνω (ραχιαίας) επιφάνειας του δακτύλου.

Προκαλείται από την πίεση του παπουτσιού στην εγγύς ΦΦ άρθρωση, που μπορεί να δημιουργήσει επώδυνο κάλο.

Πόνος ή και κάλος μπορεί επίσης να αναπτυχθεί και στο πέλμα, αντίστοιχα με την κεφαλή των μεταταρσίων (μεταταρσαλγία).

Θεραπεια

ι. Συντηρητικη

Η γαμψοδακτυλία αντιμετωπίζεται αρχικά συντηρητικά με ειδικές ταινίες ή επικάλια.

Τοποθετούνται στις θέσεις που δημιουργούνται κάλοι, όπως η ραχιαία επιφάνεια ή οι ράγες (ελεύθερη άκρη) των δακτύλων.

Επίσης, χρησιμοποιούμε ειδικούς νάρθηκες που συγκρατούν τα δάκτυλα σε οριζόντια θέση.

Βοηθητικό ρόλο για να αποφορτίσουν τις υπεξαρθρωμένες κεφαλές των μεταταρσίων, έχουν ειδικά διαμορφωμένα πέλματα μετά από τη διενέργεια πελματογραφήματος.

Ο ασθενής θα πρέπει να επιλέγει παπούτσια με ευρύχωρο σε ύψος το πρόσθιο τμήμα τους.

ιι. Χειρουργική

Η χειρουργική αποκατάσταση στην γαμψοδακτυλία ξεκινά με τη διόρθωση της ΜΤΦ άρθρωσης που είναι σε υπερέκταση.

Περιλαμβάνει διατομή του βραχέος εκτείνοντα το δάκτυλο, επιμήκυνση τύπου Ζ του μακρού εκτείνοντα το μεγάλο δάκτυλο , διατομή του αρθρικού θυλάκου της ΜΤΦ και ελευθέρωση των πλαγίων συνδέσμων της ΜΤΦ.

Αν η εγγύς ΦΦ άρθρωση είναι εύκαμπτη:

• Τενοντομεταφορά του μακρού καμπτήρα στον εκτείνοντα του δακτύλου με επέκταση της επιμήκους τομής επί της ΜΤΦ.
  

Αν η εγγύς ΦΦ άρθρωση είναι άκαμπτη σε θέση κάμψης ή είναι δύσκαμπτη και δεν μπορεί να έρθει εύκολα σε ουδέτερη θέση:

• Εγκάρσια τομή στην εγγύς ΦΦ
• Εκτομή της κεφαλής και του αυχένα της εγγύς φάλαγγας, σε συνδυασμό με αφαίρεση του αρθρικής επιφάνειας της μέσης φάλαγγας.

Αν, παράλληλα, απαιτείται και τενοντομεταφορά, τότε γίνεται επέκταση της τομής της ΜΤΦ περιφερικότερα στην εγγύς ΦΦ, σε συνδυασμό με επέκταση της επιμήκυνσης τύπου Ζ του μακρού εκτείνοντα το δάκτυλο.

‘Οταν η τελική ΦΦ είναι δύσκαμπτη και προκαλεί πίεση στην άκρη του δακτύλου ή στο νύχι, απαιτείται εκτομή των αρθρικών επιφανειών με την ίδια τεχνική και σε αυτή την άρθρωση.

Σε ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη που έχει εύκαμπτη παραμόρφωση και έλκος στην άκρη του δακτύλου χωρίς ένδειξη λοίμωξης, έχει ένδειξη η μονήρης διατομή του μακρού καμπτήρα του δακτύλου

Σε γαμψοδακτυλία με χρόνιο εξάρθρημα της εγγύς φάλαγγας, η ανάταξη δεν είναι εφικτή ή όταν γίνει , υπάρχει μεγάλη τάση στην άρθρωση που επηρεάζει την κυκλοφορία.

Σε  αυτή την περίπτωση, απαιτείται περιφερική οστεοτομία βράχυνσης του μεταταρσίου (Weil οστεοτομία). Γίνεται από τη ραχιαία αρθρική επιφάνεια της κεφαλής του μεταταρσίου με κατεύθυνση κεντρικά και πελματιαία παράλληλα με το πέλμα.

Η συγκράτηση γίνεται  με βίδα ή με προώθηση της βελόνας Kirschner κεντρικότερα στη διάφυση του μεταταρσίου. Η τεχνική αυτή είναι προτιμότερη από την αφαίρεση της κεφαλής, που μπορεί να οδηγήσει σε μεταφορά των φορτίων στην κεφαλή γειτονικού μεταταρσίου.

Σε κάθε περίπτωση, τοποθετείται βελόνα Kirschner διατηρώντας την ΜΤΦ σε ελαφρά κάμψη και τις εγγύς και άπω ΦΦ αρθρώσεις σε ουδέτερη θέση. Αυτό γίνεται ακόμα και για την προαγωγή της επούλωσης των μαλακών μορίων στη σωστή θέση.

Σε περίπτωση απλής συγκράτησης, η βελόνα παραμένει για διάστημα 2 εβδομάδων και μπορεί να ακολουθήσει ένα διάστημα ακινητοποίησης του δακτύλου σε νάρθηκα.

Όταν γίνεται αρθρόδεση, απαιτείται ακινητοποίηση με την βελόνα για 4 εβδομάδες. Η αφαίρεση των βελονών δεν απαιτεί αναισθησία και γίνεται εύκολα και ανώδυνα.

Το χειρουργείο μπορεί να γίνει και με τοπική ή περιοχική αναισθησία.
Ο ασθενής δεν χρειάζεται να παραμείνει στην Κλινική ή το Νοσοκομείο.

Επιπλοκές

• “Επιπλέον” δάκτυλο (floating toe): αποτελεί την πιο συχνή επιπλοκή της οστεοτομίας Weil. Προκαλείται από την μετακίνηση των αυτόχθονων μυών ραχιαία της ΜΤΦ, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να λειτουργούν ως εκτείνοντες.
• Υποτροπή της παραμόρφωσης: προκαλείται από επίμονη δυσλειτουργία της πελματιαίας πλάκας (plantar plate).

Η επιλογή της σωστής χειρουργικής τεχνικής εξασφαλίζει ένα καλό λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα, ενώ μειώνει δραστικά την πιθανότητα επιλοκής.